Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ

Μέσα ἀπὸ τὸ πιὸ μεγάλο κακό, μποροῦμε λοιπὸν νὰ ξεκοσκινίσουμε ἕνα σταροκούκουτσο καλό. Ἄς εἴμαστε αἰσιόδοξοι. Ἕνα σταροκούκουτσο, φτάνει νὰ καλλιεργηθῇ καλά, εἶναι ἀρκετὸ γιὰ νἁπλώση πάνου σὁλάκερο τὸν κάμπο τὴ χρυσῆ θάλασσα τῶν ἀσταχειῶν.

Μέσ' ἀπὸ τὴ φριχτὴ συφορὰ τοῦ πολέμου ἕνα μικρὸ γαλάζιο λουλουδάκι ἀνοίγει τὸ ματάκι του στὸ φρυγμένο χωράφι τῆς νέας πνευματικῆς μας γενιᾶς. Διαβάζω τὰ ἄρθρα ἑνὸς λογοτεχνικοῦ συνεργάτη μεγάλης ἐφημερίδας, διαβάζω τὶς συγκινητικὲς ἐξομολογήσεις ποὺ κάνουν σὲ μιὰ βδομαδιάτικη φιλολογικὴ ἐφημερίδα τῶν νέων δυὸ ἀπ' τοὺς καλύτερους καλλιτέχνες τοῦ ἔντεχνου λόγου. Ἕνας πεζογράφος κ' ἕνας ποιητής.

Καὶ οἱ τρεῖς τους ὁμολογοῦν: Δὲν εἶναι δρόμος αὐτὸς ποὺ τραβούσαμε ὥς τώρα. Τὸ προνομιοῦχο, τὸ δημιουργικὸ ἄτομο ξαναπέρνει τὴν κυριαρχικὴ θέση του μέσα στὴν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας. Κ' ἐμεῖς... ἄχ εἶναι καιρὸς νὰ γυρίσουμε στὴν Ἑλλάδα μας, καὶ μέσ' ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα μας νὰ κυττάζουμε τὸν κόσμο. Γιατὶ ὅλα τἄλλα εἶναι ἀφύσικα καὶ παράλογα πράματα...

Πολὺ σωστά.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς ποτὲς τὸ προνομιοῦχο ἄτομο δὲν εἶχε παραδόσει τὴ δύναμή του στὴν τυφλὴ κι ἀπρόσωπη μάζα. Ἡ μάζα στάθηκε πάντα ἀνάμεσα στὰ δάχτυλά του· τὸ ὄργανο καὶ ὁ σκοπὸς μαζὺ τῶν μεγάλων του ἱστορικῶν πειραματισμῶν πρὸς τὸ καλὸ καὶ πρὸς τὸ κακό. Καὶ ἡ προσωποποίηση τῆς τυφλῆς καὶ ἄβουλης μάζας σὲ μιὰ θεότητα λογική, προβλεπτικὴ καὶ κυβενήτρα ἦταν ἁπλῶς ἕνα ρητορικὸ σχῆμα. Ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα πελώριο ἄγαλμα ἀπὸ πηλό, προωρισμένο γιὰ τὴ λατρεία τοῦ ὄχλου. Αὐτὸ τὸ τερατῶδες πλάσμα δὲν εἶχε μορφή. Κάθε φορά, στὴν ἀδειανή της θέση μόρφαζε θεϊκὰ τὸ ἡρωϊκὸ ἄτομο, ποὺ σοφίστηκε καὶ τούτη τὴ μηχανή, γιὰ νὰ κυβερνήση τὴ νωθρὴ καὶ ἑτεροκίνητη μάζα.

Ἀμὲ κι ὁ τόπος ποὺ γέννησε ἀπ' τὰ χώματά του τὴ φυλή, τὴν ἔθρεψε μὲ τὰ χρώματά του, μὲ τοὺς καρποὺς του καὶ μὲ τὰ φῶτα του, καὶ πάλι τὴν πέρνει καὶ τὴ λυώνει μέσα στὰ χώματά του γενιὲς γενιές, γιὰ νὰ τὴν ξαναδώση ἀπέθαντη καὶ αἰώνια ἀνθισμένη, κι αὐτὸς δὲν ἔχασε ποτές του τὴν κυρίαρχη θέση του μέσα στὴν πνευματικὴ ἱστορία τῶν ἀνθρώπων του, ποὺ ἀγωνίζουνται νὰ ἐκφραστοῦν μὲ τὴν τέχνη ἤ μὲ τὸ στοχασμό. Ὅσοι ἀπ' αὐτοὺς ἔχασαν τὸ νόημα τοῦ τόπου τους, τὸν ἑαυτό τους καὶ τὴν ψυχή τους ἔχασαν.

Γιαὐτὸ ὁ γυρισμὸς πρὸς τὴν Ἑλλάδα καὶ πρὸς τὴν παλαιότατη ἀξία τοῦ δημιουργικοῦ ἀτόμου, ποὺ εἶναι καθαρὰ ἑλληνικὴ ἀξία, εἶναι μιὰ πράξη «γυρισμοῦ τοῦ ἀσώτου υἱοῦ», ποὺ σὰν τέτοια ἔχει τὴ σημασία της καὶ ἀξίζει τὴ γιορτή, τὴ θυσία καὶ τὸ χρυσό δαχτυλίδι τῆς συχώρεσης.

Φτάνει νὰ βγαίνει ἀπὸ τὴν καθαρὴ πηγὴ τῆς συνείδησης, ποὺ φέρνει μαζύ της τὴν πίστη. Γιατὶ ὑπάρχει κι ὁ γυρισμὸς τῶν νικημένων ψυχικά. Αὐτοὶ εἶναι ἕνα εἶδος πρόσφυγες, ρημαγμένοι στὰ ἱερά τους καὶ στὰ ὅσιά τους, ποὺ τοὺς φέρνει στὰ πατρογονικὰ ἀκρογιάλια πεταγμένους σὰν ξερριζωμένα φύκια ἡ φουρτούνα τῆς παγκόσμιας ψυχῆς.

Αὐτοὶ εἶναι γεμάτοι ἀπελπισία καὶ ἀδράνεια ψυχική. Ἕνα ἀποκούμπι γυρεύουν, ἕνα ἀπάγγειο νὰ ξαπλώσουν, νὰ ραχατέψουν. Καὶ μιὰ ποὺ βρήκανε κλειδομανταλωμένες ἀπ' ὅλες τὶς μεριὲς τὶς ξένες χῶρες, γύρισαν πίσω νὰ κουρνιάσουν στὸ ἀρχαῖο λημέρι τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων.

Αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ ἐπιστροφὲς δὲν ἔχουν καμμιὰν ἀξία. Οὔτε γιαὐτοὺς ποὺ ἔρχουνται, οὔτε γιὰ τὴ χώρα ποὺ τοὺς δέχεται. Γιατὶ ὁ γυρισμὸς στὴν Ἑλλάδα ποτὲς δὲν εἶναι ἕνα βόλεμα, μιὰ ταχτοποίηση, ἕνα ραχάτεμα καὶ μιὰ δραπέτευση ἀπὸ τὸν ἀγῶνα. Νὰ γυρίσουμε λοιπὸν στὸν τόπο μας, ὅμως ὄχι ὅπως τρυπώνει στὸ θολάμι τὸ τρομαγμένο μαλάκιο. Νὰ γυρίσουμε πίσω στὴν Ἑλλάδα ὅπως πάνου σἕνα κάστρο, ποὺ οἱ ἄντρες ξαναπιάνουν τὸ πόστο τους πάνω στὶς ἐπάλξεις του.

Ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος εἶναι τὸ ἄτομο τὸ πιὸ ὑπεύθυνο ἀνάμεσα σ' ὅλα τὰ ἄτομα, καὶ ἡ ὁλοκλήρωση τῆς συνειδητοποιημένης προσωπικότητάς του εἶναι ἕνα χρέος πρὸς τὸν ἑαυτό του καὶ πρὸς τὴν ὁλότητα. Ἔτσι ὁ γυρισμὸς δὲν πρέπει νἆναι καταφύγιο ἀπὸ ἧττα, μόνο πρέπει νἆναι ἔμπασμα νίκης καὶ ξεκίνημα γιὰ τὴ νίκη.

Γιατὶ ἡ Ἑλλάδα δὲν εἶναι ἕνα χάνι φιλοξενίας. Εἶναι μιὰ Ἀποστολὴ ποὺ ἀδιάκοπα καίει τὶς ψυχὲς ἡ φλόγα της, καὶ εἶναι ἕνα Σύμβολο πυκνὸ ἀπὸ ἰδέες ζωντανὲς καὶ κινούμενες. Ὅπως ὅλες οἱ θεότητες ὅλως τῶν πίστεων, θἄρθει ἡ ὥρα νὰ γυρέψη πάλι κι αὐτὴ τὶς θυσίες της καὶ τὶς λυτρώσεις της.

Ὅλοι οἱ γνήσιοι πνευματικοὶ ἄνθρωποι, ἄς εἶναι ἕτοιμοι τὴν κάθε στιγμὴ νὰ ἀπαντήσουν χωρὶς μορφασμούς.

ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ

Πηγή: «Νέα Εστία», τχ. 327, 1940

Ἑλλήνων Φῶς