ΝΙΚΗΤΑΣ ΤΟΥΡΚΟΦΑΓΟΣ

Προσωπογραφία τοῦ Νικήτα Σταματελόπουλου - Νικηταρᾶ, ἐλαιογραφία σὲ μουσαμᾶ τοῦ Διονυσίου Τσόκου, 1862.
Πηγή: ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Τῷ καιρῷ ἐκείνῷ ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, φέυγων τήν καταδίωξιν τῶν Τούρκων, εὗρεν ἄσυλον εἰς τὴν Ζάκυνθον. Τὸν συνώδευον εὐάριθμοι ὀπαδοί. Ματαξὺ τούτων διεκρίνετο ὁ Σταματέλος Τουρκολέκας πατὴρ τοῦ Νικήτα Σταματελοπούλου, καὶ ὁ ἴδιος Νικήτας, θεῖος καὶ ἀνεψιὸς τοῦ Κολοκοτρώνη.

Μὲ τὸ ἀστικὸν καὶ ἄχρουν ὄνομα  Σ τ α μ α τ ε λ ό π ο υ λ ο ς  δὲν ἀπέκτησε τὴν ὑστεροφημίαν ὁ ἀνεψιὸς τοῦ μεγάλου στρατηγοῦ. Ἡ ἐθνική μας ἱστορία τὸν ἐγνώρισε καὶ τὸν ἐδόξασεν ὡς Νικήταν, ὡς Νικηραρᾶν· καὶ ἀναφαίρετον τοῦ προσήρμοσεν, ὡς παράσημον, τὸ παρωνύμιον  Τ ο υ ρ κ ο φ ά γ ο ς.

Ὁ τίτλος οὗτος ποὺ μᾶς λέγει περισσότερα καὶ ἐντονώτερα ἀπὸ σελίδας ὅλας χρονογραφικὰς τοῦ ἀπενεμήθη ὡς δίπλωμα ἀνδρείας μετὰ τὴν μὰχην καὶ τὴν νίκην τῶν Δολιανῶν.

Τὰ Δολιανὰ συνεπλήρωσαν τὸ Βαλτέτσι, καὶ ἀνέδειξαν νέον ἥρωα, ἁγνὸν καὶ ἀπὸ μέταλλον ἀνόθευτον, εἰς τὰ βάθη τῆς καρδίας τοῦ ὁποίου δὲν ὑπῆρχε δόλος, ἀλλ' ἔζη μόνον, ὡς εἰς ναὸν ἱέρεια, ἡ παλληκαριά.

Ἀπέστειλεν ὁ Κολοκοτρώνης τὸν πιστόν του καὶ ἀχώριστον ἀνεψιὸν Νικήταν εἰς τὸ Ἄργος διὰ νὰ καταλάβῃ τὸ φρούριον τῆς πόλεως. Εἰς τὰς 17 Μαΐου τοῦ 1821 ὁ Νικήτας εἰσῆλθεν εἰς τὸ χωρίον Δολιανὰ περαστικός· διηυθύνετο εἰς Βέρβενα, μίαν ὥραν ἐκεῖθεν ἀπέχοντα· ἤθελε νὰ παραλάβῃ καὶ ἄλλους στρατιώτας ἀπ' ἐκεῖ πρὸς ἐνίσχυσιν τοῦ σώματός του.

Ἀλλ' ἐν τῷ μεταξὺ οἱ ἀγάδες τῆς Τριπόλεως εἶχον ἐπιτεθῇ κατὰ τῶν Βερβένων. Μόλις δ' ἐξῆλθεν ὁ Νικήτας ἀπὸ τὰ Δολιανά, ἤκουσεν ἀπὸ τὸ χωρίον τρόμου φωνήν:  Τ ο ῦ ρ κ ο ι!  νὰ χύνεται. Καὶ ταχὺς ἐπέστρεψεν ἐκεῖ, καὶ μὲ τοὺς ὀλίγους στρατιώτας του κατέλαβεν ὅπως ὅπως τὰς οἰκίας τοῦ χωρίου καὶ ὠχυρώθη εἰς αὐτάς.

Οἱ Τοῦρκοι προσέβαλαν ἐξαφνικὰ τὰ Δολιανά· τὴν νίκη εἶχαν δεμένην εἰς τὸ μανδύλι των. Βοήθεια δὲν θὰ ἤρχετο εἰς τοὺς Ἕλληνας· τὰ Βέρβενα ἀπεῖχον ἀρκετά· μεταξὺ τούτων καὶ τῶν Δολιανῶν παρενεβάλλετο ὁ ἐχθρός.

Ἀντέκρουσαν τοὺς Τούρκους ἄφοβα οἱ στρατιῶται τοῦ Νικήτα· τοὺς ἔσπερναν ψυχὴν ὁ θρίαμβος τοῦ Βαλτετσίου ὁ πρόσφατος καὶ τὸ παράδειγμα τοῦ ἀτρομήτου ἀρχηγοῦ των. Πυροβολοῦντες ἀπὸ τὰ σπίτια ἀπεδεκάτιζαν τοὺς πρὸ αὐτῶν πεζούς. Τὰ τελεβόλα τῶν Τούρκων δὲν ἴσχυαν.

Καὶ ταυτοχρόνως εἰς τὰ Βέρβενα ἄλλη ἐπιτυχία ἔστεφε τὰ ὅπλα μας. Μαυρομιχάλης καὶ Γιατράκος νικήσαντες ἐκεῖ τοὺς Ὀσμανλῆδες, τοὺς ἐκυνήγησαν ἕως τὰ Δολιανὰ κραυγάζοντας  Ἀ π ά ν ω  τ ο υ ς.  Καὶ ἠνώθησαν οἱ Τοῦρκοι τῶν Βερβένων πρὸς τοὺς Τούρκους τῶν Δολιανῶν· ἀλλ' ἐν ταὐτῷ ἠνώθησαν καὶ οἱ φόβοι των· καὶ ζόφος ἐπῆλθε καὶ βροχὴ κατέπιπτε, καὶ εἰς φυγὴν ἐτράπησαν κατασυντετριμμένοι.

Καὶ τότε ἀνταμωθέντες καὶ οἱ Ἕλληνες τῶν Δολιανῶν πρὸς τοὺς τροπαιούχους διώκτας τῶν Βερβένων κατεδίωξαν τοὺς Τούρκους εἰς διάστημα μιᾶς ὥρας, μέχρι τῆς μονῆς τοῦ Σεραφείμ. Καὶ ἐκυρίευσαν σημαίας καὶ τηλεβόλα των· ἐκεῖ ἐχαιρετίσθη ὁ Νικήτας Τουρκοφάγος. Λέγει δ' ὁ Φιλήμων:

«Τῆς μάχης ταύτης τὴν δάφνην ἐπὶ κεφαλῆς φέρων ὁ Νικήτας κατέβη εἰς Ἄργος, καὶ ὑπέρπολυ συνετέλεσεν εἰς τὴν ἄμεσον συγκρότησιν καὶ τὴν ἔκτοτε διατήρησιν τῆς πολιορκίας τῆς Ναυπλίας. Εἶχε δὲ δύο βοηθοὺς ἰσχυρούς, πρῶτον τὴν ἀρξαμένης στρατιωτικὴν φήμην αὐτοῦ, καὶ δεύτερον τὴν μετὰ τοὺ Κολοκοτρώνη συγγένειαν...»

Ὁ Νικήτας μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα εἰς τὰς τάξεις τοῦ στρατοῦ. Ἀπέθανεν ἐπὶ τῆς Βασιλείας τοῦ Ὄθωνος. Ὅτε ἀπεσύρθη τῆς ἐνεργοῦ ὑπηρεσίας, ὁ ἡγεμὼν ἐξέφρασεν ἐν τῷ οἰκείῳ διατάγματι τὴν εὐγνωμοσύνην τοὺ ἔθνους καὶ τοῦ βασιλεώς πρὸς αὐτόν. Περίεργον ὅτι ὁ φοβερὸς Τουρκοφάγος ἀπεικονίζεται εἰς τὴν ἐν τῷ Μουσείῳ προσωπογραφίαν του μὲ τὸ χαμηλοφορεμένον φέσι του, τὸν ταπεινοφρόνως κατεβασμένον μύστακα, τὴν ἀπέριττον φουστανελλᾶ περιβολήν, τὴν δίχως τὸ παραμικρὸν χτυπητὸν στόλισμα, ὡς φιλειρηνικὸς νοικοκύρης, ἀπόλεμος ἀμπελοκτήμων τοῦ Μωριᾶ, τὸ πολὺ πληρεξούσιος ἢ βουλευτής. Οὐδὲ ἴχνος ἐξωτερικῆς ματαιότητος. Κατεφρόνει τὴν μορφήν· ὁ ἡρωϊσμός του ἧτον ὅλος ψυχή.

Πηγή: Κ. Παλαμᾶ, Ἅπαντα, Τόμος IΣΤ΄. Β΄ ΕΚΔΟΣΗ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΑΝΘΕΟΝ, ΟΙ ΚΑΤΑ ΞΗΡΑΝ ΗΡΩΕΣ

Ἑλλήνων Φῶς