10 Μαΐου 1956. Ο Μιχάλης Καραολής, ο Ανδρέας Δημητρίου, ο Αλμπέρ Καμύ, ο Γεώργιος Σόκκος και ο Ζήνωνας Χρυσάνθου

Στις 10 Μαΐου 1956, οι Άγγλοι εκτέλεσαν δι’ απαγχονισμού, κατόπιν δίκης-παρωδίας, τους πρώτους δύο αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Τον Μιχαλάκη Καραολή από το Παλαιχώρι και τον Ανδρέα Δημητρίου από τον Άγιο Μάμα Λεμεσού.

Οι αποικιοκράτες έδιναν τεράστια σημασία στις πρώτες εκτελέσεις ως παραδειγματικό μέτρο, γιατί θεωρούσαν ότι αυτές θα αποτελούσαν αποτρεπτικό φόβητρο για όσους νέους είχαν ενταχθεί ή σκέφτονταν να ενταχθούν στην ΕΟΚΑ. Για τον λόγο αυτόν, οι έντονες παγκόσμιες διαμαρτυρίες, εντός ακόμη και της ίδιας της Αγγλίας, δεν εισακούστηκαν ούτε από το Λονδίνο ούτε από τον Χάρτιγκ στη Λευκωσία. Ο Χάρτιγκ δεν σκέφτηκε καν τη ζωή δύο Άγγλων στρατιωτών τους οποίους είχε συλλάβει η ΕΟΚΑ –τον Γκόρντον Χιλ και τον Ρόνι Σιήλτον– και τους οποίους απειλούσε να εκτελέσει, αν οι αποικιοκράτες προχωρούσαν στην εκτέλεση των δύο αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Για τον Στρατάρχη Τζων Χάρτιγκ η πραγματοποίηση των εκτελέσεων των Δημητρίου και Καραολή ήταν θέμα γοήτρου. Έπρεπε πάσει θυσία να αποδεικνυόταν στους Κύπριους ότι οι έκτακτοι κανονισμοί που είχαν τεθεί σε ισχύ στις 26 Νοεμβρίου 1955 δεν ήταν κενοί νοήματος.

Οι προοδευτικοί και φιλελεύθεροι άνθρωποι ανά το παγκόσμιο είχαν αναγνωρίσει ήδη από την 1η Απριλίου ότι ο αγώνας των Κυπρίων ήταν αγώνας ελευθερίας, αγώνας ενός αποικιοκρατούμενου λαού που ζητούσε το δίκαιό του και ως τέτοιος έπρεπε να τύγχανε υποστήριξης. Στις 28 Οκτωβρίου 1955, ακούστηκε για πρώτη φορά σε δίκη αγωνιστή της ΕΟΚΑ το φρικτό: «Βρέθηκες ένοχος φόνου. Η ποινή που το Δικαστήριο σου επιβάλλει είναι ο απαγχονισμός. Είθε ο Θεός να ελεήσει την ψυχή σου». Αμέσως, όλοι εξανέστησαν και ξεκίνησε βροχή τηλεγραφημάτων, άρθρων, υπομνημάτων με σκοπό την αποτροπή της εκτέλεσης. Ο Αλμπέρ Καμύ, Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, δημοσίευσε στις 6 Δεκεμβρίου 1955 στη γαλλική εφημερίδα Λ’ Εξπρές άρθρο με τίτλο «Το ελληνόπουλο» στο οποίο έγραφε: «Για μια ακόμη φορά, η ταπεινή διεκδίκηση ενός λαού που παρέμεινε επί έτη βωβή και φιμώθηκε ευθύς μόλις θέλησε να εκφραστεί ξεσπά τώρα σε εξέγερση. Για μια ακόμη φορά, η τυφλή καταπίεση προηγήθηκε της εξέγερσης. […] Τώρα έρχεται η ώρα των μαρτύρων που ακούραστοι, όπως και οι καταπιεστές, κατορθώνουν να επιβάλουν σε έναν αδιάφορο κόσμο τη διεκδίκηση ενός λαού ξεχασμένου από όλους, εκτός από τον εαυτό του. […] Οι φίλοι της Αγγλίας την καλούν πρώτοι να σώσει, κατά πρώτο λόγο, τον Μιχαήλ Καραολή και ύστερα να του αποδώσει ελεύθερη την τρισχιλιετή πατρίδα του».

Οι Έλληνες σε Ελλάδα και Κύπρο παρακολουθούσαν με δέος την πορεία των δύο νέων 23 και 21 ετών προς την αγχόνη. Τις μέρες πριν την εκτέλεσή τους, όλοι συνέπασχαν. Χαρακτηριστικό του αναβρασμού που επικρατούσε στις ψυχές των Ελλήνων ήταν το εξής γεγονός: Μετά την απόρριψη της έφεσης από το «Ανακτοσυμβούλιο», δημοσιευόταν στις 25 Απριλίου στην εφημερίδα Ελευθερία της Κύπρου η είδηση ότι ο Γεώργιος Σόκκος από την Πάφο, ηλικίας 50 ετών, ιδιοκτήτης εστιατορίου, είχε στείλει ένα τηλεγράφημα στον Χάρτιγκ. Το περιεχόμενό του ήταν: «Παρακαλώ την Υμετέραν Εξοχότητα, όπως φεισθή της ζωής του Καραολή. Εάν η απόφασις ν’ απαγχονισθή ούτος είναι αμετάκλητος, προσφέρομαι να εκτελεσθώ αντ’ αυτού».

Το πρωί της 10ης Μαΐου, οι Άγγλοι κρέμασαν τους δύο νέους και η αγανάκτηση φούσκωσε. Ο Ζήνων Χρυσάνθου από τη Μηλιού της επαρχίας Πάφου μόλις άκουσε από το ραδιόφωνο την είδηση του απαγχονισμού, ένιωσε την οργή να ξεχειλίζει. Χωρίς να ζητήσει οποιανδήποτε εντολή, χωρίς να συνεννοηθεί με κάποιαν ομάδα της ΕΟΚΑ, χωρίς προηγούμενη πολεμική εμπειρία, πήρε το κυνηγετικό του όπλο και βγήκε από το σπίτι του. Κατευθύνθηκε προς το χωριό Γιόλου και ταμπουρώθηκε κοντά στον δρόμο που οδηγούσε στην Πόλη Χρυσοχούς. Περίμενε να διέλθουν στρατιωτικά οχήματα, να τα χτυπήσει. Για να εκδικηθεί τον άδικο χαμό των δύο νέων. Στο μυαλό του ο Καραολής και ο Δημητρίου. Γύρω στις 10 το πρωί, εμφανίστηκαν τρία στρατιωτικά φορτηγά. Σήκωσε το όπλο. Μόνος εναντίον τριών φορτηγών γεμάτων στρατιωτών. Στο μυαλό του ο Καραολής και ο Δημητρίου. Και πυροβόλησε. Δύο στρατιώτες τραυματίστηκαν. Αμέσως, οι άλλοι άρχισαν να τον πυροβολούν. Ο Χρυσάνθου διέτρεχε σοβαρό κίνδυνο να σκοτωθεί. Στο μυαλό του ο Καραολής και ο Δημητρίου. Έφυγε τρέχοντας και κατάφερε να γλυτώσει. Προστάτες του οι Άγιοι Καραολής και Δημητρίου.

X.A.A.

Ιστορίας το ανάγνωσμα

Πηγή: Εφημερίδα Ένωσις