"εἶα τειχίζωμεν ἤδη"

Πλούταρχος

Ὁ Πλούταρχος γεννήθηκε στή Χαιρώνεια τῆς Βοιωτίας, τὸ 45 μ.Χ. Ἡ μύησή του στή φιλοσοφία, ἦταν ἀποτέλεσμα φοίτησης δίπλα στόν Ἀμμώνιο, ἀρχηγό ἐκείνη τήν ἐποχή στήν Ἀκαδημία τῶν Ἀθηνῶν.

Δέχθηκε ἐπιρροές ἀπό τή φιλοσοφία τοῦ Ἀριστοτέλη περί ἀρετῶν, διατηρῶντας τήν πλατωνική ἀντίληψη περί θεότητας. Ἀνήκει στό πνευματικό κίνημα τοῦ Μέσου Πλατωνισμοῦ, πού κινήθηκε ἀνάμεσα στήν Ἀκαδημία καί τόν Νεοπλατωνισμό. Γιά τόν Πλούταρχο ἡ σωστή ἀγωγή καί παιδεῖα ἦταν τά σημεῖα ἐκκίνησης γιά τήν ἀπόκτηση τῆς ἀνθρώπινης ἐλεύθερης βούλησης.

Διδασκάλους γάρ ζητητέον τοῖς τέκνοις,
οἵ καί τοῖς βίοις εἰσίν ἀδιάβλητοι
καί τοῖς τρόποις ἀνεπίληπτοι
καί ταῖς ἐμπειρίαις ἄριστοι.

Σημαντικός σταθμός στή ζωή του, ὑπῆρξε ἡ τιμητική θέση τοῦ ἀνωτάτου ἱερέα πού κατεῖχε στό μαντεῖο τῶν Δελφῶν. Μετά τό θάνατό του, τοῦ ἔστησαν μνημεῖο μέ τό ἐπίγραμμα:

Δελφοί Χαιρωνεῦσιν ὁμοῦ Πλούταρχον ἔθηκεν
τούς Ἀμφικτιόνων δόγμασι πειθόμενοι

"Ἔχει ἀπομείνει στό ἀδυτο τοῦ Ἀπόλλωνα ἕνα μυστήριο πού μᾶς ὑπερβαίνει..." Γ.Σεφέρης

Τό ἀπόσπασμα, πού ἀναφέρεται στή διάκριση τῶν πολιτευμάτων, πρόκειται γιά μιά διάλεξη ἐνώπιον ἀκροατηρίου (δικαστήριον). Ὑπολογίζεται ὅτι ἔλαβε χώρα περί τό τέλος τοῦ αἰῶνα.

Ὁ Πλούταρχος τονίζει τήν ἀναγκαιότητα σέ βασικές ἀρχές τοῦ χαρακτήρα τού δημόσιου βίου. Μιλᾶ γιά τήν ἐνσυνείδηση καί μετά γνώσης προαίρεση τοῦ πολιτικοῦ, ποὐ θἐλει νά ἐπιφέρει ἀλλαγές, τήν ἀνάγκη νά κατανοήσει πρῶτα τή φύση καί τό χαρακτῆρα τῶν πολιτῶν. Ἡ ἀξιολὀγηση στή διάκριση τῶν πολιτευμάτων γιά τόν Πλούταρχο ἔχει ἕνα βασικό χαρακτηριστικό: τῷ ἐννόμμῳ

Λέγεται μέν δή πολιτεία καί μετάληψις τῶν ἐν
πόλει δικαίων...

Πολιτεία, ὅμως ὀνομάζεται ἐπίσης ἡ συμμετοχή
στά δίκαια τῆς πόλης...

~

λέγεται δέ καί βίος ἀνδρός πολιτικοῦ...

ἀλλά καί ἡ ζωή τοῦ πολιτικοῦ ἄνδρα...

~

Παρά πάντα ταῦτα λέγεται πολιτεία τάξις καί
κατάστασις πόλεως διοικοῦσα τάς πράξεις...

Ἐκτός ὅλων τούτων, πολιτεία ὀνομάζεται ἡ τάξη καί
ἡ κατάσταση τῆς πόλης, ἡ ὁποῖα διευθύνει τίς ὑποθέσεις της...

~

μοναρχίαν ~ ὀλιγαρχίαν ~ δημοκρατίαν

μοναρχία ~ ὀλιγαρχία ~ δημοκρατία

~

Ὥσπερ οὖν ὁ ἁρμονικός καί μουσικός ἀνήρ παντί
μέν όργάνω χρήσεται προσωδῷ τεχνικῶς ἀρμοσάμενος
καί λόγω κρούων ἕκαστον, ὡς πέφυκεν ἐμμελές ὑπηχεῖν,
ἤδη μέντοι συμβούλω Πλάτωνι χρησάμενος, πηκτίδας,
σαμβύκας καί ψαλτήρια πολύφθογγα καί βαρβίτους κάι
τρίγωνα παραπέμψας, τήν λύραν καί τήν κιθάραν
προτιμήσει. τόν αὐτόν τρόπο ὁ πολιτικός ἀνήρ εὖ...

Ὅπως, λοιπόν ὁ γνώστης τῆς ἁρμονίας μουσικός
θά χρησιμοποιήσει κάθε ὄργανο ἁρμονικά, προσαρμόζοντἀς το ἔντεχνα
καί κρούοντάς το μἐ τρόπο ἔλλογο, σύμφωνα δηλαδή μέ τή φυσική του μελωδικότητα
καί, παρά ταῦτα, ἔχοντας σύμβουλό του τόν Πλάτωνα, θά παραμερίσει πηκτίδες,
σαμβύκες, πολύηχα ψαλτήρια,, βαρβίτους καί
τρίγωνα καί θά προτιμήσει τή λύρα καί τήν κιθάρα,
κατά τόν ἴδιο τρόπο ὁ πολιτικός ἄνδρας θά χρησιμοποιήσει σωστά...

~

ὅ δέ προὔργου μέν ἐστιν εἰς τά
μέλλοντα τοῖς δέ προλελεγμένοις ἕπεται, σκεπτέον ἥτις
ἀρίστη πολιτεία. καθάπερ γάρ ἀνθρώπου βίοι πλείονες,
ἔστι καί δήμου ἡ πολιτεία βίος. ὥστε λαβεῖν τήν ἀρίστην
ἀναγκαῖον. ἤ γάρ ἐκ πασῶν αἱρήσεται ταύτην ὁ πολιτικός
ἤ τῶν λοιπῶν τήν ὁμοιοτάτην, εἰ ταύτην ἀδύνατον.

Ὡς προπομπός, ὅμως ,
τῶν μελλούμενων καί ὡς ἀποτέλεσμα τῶν προηγούμενων λόγων, πρέπει νά ἐξεταστεῖ ποιά εἶναι
ἡ καλύτερη μορφή πολιτείας (πολιτεύματος). Ὅπως, δηλαδἠ ὑπάρχουν πολλοί τρόποι ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου,
ἔτσι καί τό πολίτευμα εἶναι ἡ ζωἠ τοῦ λαοῦ, ὥστε εἶναι ἀναγκαῖο νά λάβουμε τό ἄριστο.
Ὁ πολιτικός, ἄλλωστε, ἤ θά διαλέξει τήν καλύτερη ἀπ΄ὅλες τίς μορφές πολιτεύματος
ἤ ἀπό τίς ὑπόλοιπες , αὐτήν πού εἶναι ἡ περισσότερο ὅμοιά της - ἄν εἶναι ἀδύνατο νά ἐπιλέξει.

~

...ὅταν βασιλεία μέν ὕβριν ἐντέκη καί τό ἀνυπεύθυνον
ὀλιγαρχίαν δ΄ ὑπερφροσύνην καί τό αὐθάδες
δημοκρατίαν δ΄ ἀναρχίαν, ἰσότης δ΄ ἀμετρίαν,
πᾶσαι δέ τό ἀνόητον.

...ὄταν ἡ βασιλεία γεννᾶ τήν ὕβριν καί τό ἀνεύθυνο,
ὀλιγαρχία τήν ἀλαζονεία καί τήν αὐθαιρεσία
ἡ δημοκρατία τήν ἀναρχία καί ἡ ἰσότητα τήν ὑπερβολή
καί ὅλες τους τήν ἀφροσύνη.

~

                                 "Ἐσύ φουντώνεις τή φλόγα μου κι ἐσύ, θαρρῶ, μέ κάνεις 
                                  στάχτη."
                                                                                                   Αἰσχύλος 

Πηγές:
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΗΘΙΚΑ, ἐκδόσεις, ΚΑΚΤΟΣ
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ Περί παίδων ἀγωγῆς, ἐκδόσεις, ΕΝΑΛΙΟΣ
http://www.e-delphi.gr/
Φωτογραφίες: https://www.flickr.com/

Χρύσα Νικολοπούλου/Ἑλλήνων Φῶς