Έξοδος Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1826) - Γ' μέρος

- Πρώτο μέρος ΕΔΩ
- Δεύτερο μέρος ΕΔΩ

«I Mesolongiotti, ed i Sulliotti gettano tutti allora il loro fucile, reso inutile, dietro le spalle; impugnano gli athegan, e coll' accento concentrato della disperazione gridano "Emprosten Emprosten". All' urto improvviso, e terribile e scossa la colonna degli Arabi, che l' accompagnava con un fuoco di fila ben sostenuto. Piu di trecento (300) di essi nel primo empito mordono la terra, il resto retrocede, ma la colonna non e rotta. (Οι Μεσολογγίτες καί οι Σουλιώτες βάζουν τά τουφέκια στίς πλάτες καί προχωρούν, φωνάζοντας "έμπροσθεν, έμπροσθεν!". Οι αράπηδες τούς πυροβολούν αδιάκοπα καί σκοτώνουν τριακόσιους, πολλοί γυρίζουν πίσω, αλλά η κολώνα προχωράει μπροστά).

I Mesolongiotti intanto guadagnano tanto di spazio da poter percorrere una diagonale dl quasi due miglia sino all'Acheloo che si vendico allora colle sue acque profonde, e con i tortuosi giri delle sue sconfitte su i discendenti del suo vincitore: Il Duce Egiziano con mille scelti cavalli aspetto il resto della infelice popolazione sempre accompagnata nella penosa marcia dalla sua armata vittoriosa alle sponde del fiume. Qui il macello fu spaventevole, e la carnificina fu satolla di vittime. Molti sperando un facile guado vi trovarono la tomba, molti caddero sotto la scimitarra turca. Qui il resto di si prode gente combattendo accanitamente peri. Poche centinaja, tra cui alcune donne piu coraggiose si fecero strada finalmente, e pervennero a salire la montagna, e salvarsi. (Οι Μεσολογγίτες προσπάθησαν νά περάσουν από τόν Αχελλώο, αλλά δέν μπόρεσαν νά διαβούν τά παγωμένα νερά. Ο Αιγύπτιος στρατηγός μέ τό ιππικό του κυνηγούσε τόν πληθυσμό. Η σφαγή ήταν φοβερή. Όσοι δέν βρήκαν τόν τάφο στά νερά τού ποταμού έπεσαν από τά τούρκικα γιαταγάνια. Μερικοί κατόρθωσαν μέ λίγες γυναίκες νά βρούν τήν σωτηρία στά βουνά).

In questo momento il nembo e dissipato, le nubi si allargano, e la luna intera nel suo disco fa brillare una luce malaugurata sulla vasta pianura di Mesolongi irrigala di sangue, e disseminata di corpi estinti. (Αυτή τή στιγμή διαλύθηκαν τά σύννεφα καί η σελήνη έριξε τό φώς στήν πεδιάδα τού Μεσολογγίου, η οποία ήταν ποτισμένη μέ αίμα καί σπαρμένη μέ πτώματα).

Addio, addio per sempre citta infelice, culla di Eroi, ma abisso d' infortunio, e di desolazione. (Αντίο, αντίο γιά πάντα άτυχη πόλη, λίκνο ηρώων, αλλά άβυσσος δυστυχίας καί ερημώσεως).»

La catastrofe di Mesolongi e la Schiava del bazar, Alfonso Nuzzo Mauro ιατρός τού Ιμπραήμ, Napoli 1830

Μετά τή σφαγή τού Μεσολογγίου ακολούθησε η τελευταία πράξη τής τραγωδίας. Τό σκλαβοπάζαρο. Χιλιάδες ήταν τά γυναικόπαιδα πού έπεσαν στά χέρια τού εχθρού. Παιδιά πεινασμένα, γυμνά, τρομαγμένα. είχαν δεί τούς πατεράδες τους σφαγμένους, τίς μανάδες τους βιασμένες. Σέ λίγο θά ταξίδευαν στά αμπάρια τών τουρκικών πλοίων καί θά χάνονταν στίς εσχατιές τής Ανατολής. Τά περισσότερα θά ξέχναγαν τήν καταγωγή τους καί θά γίνονταν φανατικοί μωαμεθανοί.

Ο γιατρός Mauro στό βιβλίο του περιέγραψε μέ λεπτομέρειες τήν αγορά ανθρωπίνου κρέατος, πού χαρακτήριζε τήν πολυπολιτισμική μουσουλμανική κοινωνία τής εποχής εκείνης. Οι "ευάλωτες κοινωνικές ομάδες" τών Αιγυπτίων, τών Τούρκων καί τών Αλβανών πουλούσαν καί αγόραζαν ανθρώπινες ψυχές. Οι υποψήφιοι αγοραστές εξέταζαν τό ανθρώπινο εμπόρευμα σέ όλα τά σημεία τού σώματος καί κυρίως στά πλέον απόκρυφα. Άν τούς ικανοποιούσε η ποιότητα τό αγόραζαν, χωρίζοντας γιά πάντα τή μάνα από τό παιδί, καί τήν αδελφή από τόν αδελφό. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι πού κατάφερναν νά γυρίσουν πίσω από τά σκλαβοπάζαρα τής Αλεξάνδρειας, τής Σμύρνης, τής Πόλης ή τού Μαρόκου. Οποία κατάντια! Η γενέτειρα τού Ομήρου, η Σμύρνη, η πόλη μέ τήν μεγαλύτερη βιβλιοθήκη τού κόσμου, η Αλεξάνδρεια καί η Βασιλεύουσα είχαν καταντήσει ανατολίτικα παζάρια ανθρωπίνων ζωών.

Αυτή ήταν η Οθωμανική αυτοκρατορία, πού αγωνίζεται νά ξανακτίσει η γειτονική Τουρκία, στέλνοντας εκατομμύρια εποίκους από τόν Έβρο καί από τίς ακτές τής Μικράς Ασίας. Μία Τουρκία, πού έχει στό πλευρό της, άκουσον άκουσον, τά δύο ελληνικά κόμματα τής εξουσίας, τά κόμματα τής "δημοκρατικής" καί "προοδευτικής" Αριστεράς, τά τουρκοκάναλα τής χυδαιότητας καί τού μαύρου χρήματος, ελληνόφωνους επιχειρηματίες, συνδικαλιστές, δημάρχους, πανεπιστημιακούς, κτλ κτλ. Οι νοσταλγοί εκείνης τής εποχής δέν θά διαβάσουν ποτέ στήν ελληνική; τηλεόραση, η οποία έχει μοναδικό σκοπό τήν υφαρπαγή τής ψήφου τού Έλληνα πολίτη, τό παρακάτω απόσπασμα από τό βιβλίο "Μεσολογγίται" τού ιστορικού Κωστή Στασινόπουλου:

«Κρουνηδόν έτρεξε τό αίμα. Οι ένοπλοι ανθίσταντο, οι άοπλοι εφονεύοντο. Μεταγωγικά ζώα μέ καλάθια ηκολούθουν, διά νά μεταφέρουν τάς κεφαλάς των, καί λάβουν τήν συνήθη αμοιβήν. Τόν μακαρίτην πατέρα μου, οκταετή όντα καί μή δυνάμενον νά περιπατήση, τόν έβαλαν εις τά οπίσθια ζώου, απέναντι τής κεφαλής τού πατρός του, η οποία ευρίσκετο εντός καλάθου, υπεράνω τής σωρού τών άλλων κεφαλών. Τά δέ γυναικόπαιδα απήγονο εις αιχμαλωσίαν. Αι αγοραί τής Αλεξανδρείας καί τού Καΐρου, επλημμύρισαν από τά ανθρώπινα αυτά θύματα.»

«La jeune femme de Missolonghi (Μία νέα κοπέλλα από τό Μεσολόγγι)

Il est huit heures du soir: le signal du depart se donne. Plus de 2,000 hommes et plusieurs centaines de femmes sont rassembles. La porte de l'Orient s'ouvre, nous en sortons. Nos braves sont ranges sur deux lignes profondes, au milieu se trouvent les femmes. Plusieurs d'entre elles, vetues en palicares, armees d'un fusil, sont confondues parmi les guerriers. En ce moment mon frere s'approcha de nous, et apres nous avoir donne le baiser de paix, il nous cria en s'eloignant: "J'ai promis de vous proteger ou de perir a l'arriere-garde." Quand je le vis m' embrasser et prendre le chemin des volcans destructeurs, je m' elancai a son cou, et tous les efforts de mon frere et d' Eudoxe ne purent m' en detacher. Mon pere, alors, eleva une voix solennelle, qui ne semblait plus appartenir a ce monde, et m' ordonna imperieusement de suivre un frere et un epoux. "Oui, ton epoux" ajouta t il en prenant ma main et celle d' Eudoxe, et les placant dans la sienne.

(Η αρραβωνιαστικιά τού Εύδοξου Ζαΐμη αποχαιρετά τόν γέροντα πατέρα της: "Όταν τόν είδα νά μέ φιλή καί νά φεύγη πρός τίς συνοικίες πού τίς είχαν υπονομεύσει, έτρεξα καί κρεμάστηκα απ' τό λαιμό του. Μάταια ο αδελφός μου καί ο Εύδοξος πολέμαγαν νά μέ ξεκολλήσουν από πάνω του. Τότε, ο πατέρας έβαλε τό χέρι μου μέσα στό χέρι τού αρραβωνιαστικού μου, μάς ευλόγησε, μάς φίλησε ύστερα καί τούς τρείς καί χωρίς νά πεί λέξη, χάθηκε μέσα στό καραβάνι τών γερόντων, πού τή στιγμή εκείνη περνούσε από εκεί.")

La troupe de heros s'ebranle en silence; devoree par la faim, elle a encore de la vigueur dans sa marche; elle atteint aux premieres lignes fortifiees de l'ennemi. O Ciel! cet ennemi - est sur ses gardes; la trahison l'a averti... Non, c'est le genie du mal; car aucun des Grecs n'a ete parjure. Les bataillons egyptiens sont ranges devant nous en bataille. Un seul cri d'effroi se fait entendre, la troupe sacree y repond par un elan d'heroisme: elle se precipite, le sabre a la main sur des remparts herisses de fer; conservant le meme ordre, elle culbute les barbares, en passe un grand nombre au fil do l'epee dans leurs batteries, et rompt toutes leurs lignes. Elle a franchi la foret de baionnettes; alors chaque brave prenant sa carabine, fait voler d'une main sure le plomb meurtrier, et arrete l'ennemi dans sa poursuite. Voila le triomphe dans tout son eclat. Voici le sang qu'il a coute: plus de 600 braves ont succombe, plus de 700 femmes ou enfans ont peri de la mitraille, ou ont ete enleves par les barbares, (600 παλληκάρια έπεσαν καί 700 γυναικόπαιδα χάθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν από τούς βαρβάρους) ne pouvant suivre la colonne heroique dans sa marche rapide. Et quand le fer des barbares a cesse de nous atteindre, les etreintes de la faim rendues plus terribles par la fatigue et les heures, ont seme sur la route de Plocopores les cadavres de nos freres.

Nous fumes joints a Apocoro par un corps grec qui nous fit une part de ses provisions; la, pour la premiere fois, nous touchames a une nourriture suffisante. Deja la gloire des heros de Missolonghi volait dans toute la Hellade: quand nous nous mimes eu marche pour Salona, les Grecs accouraient sur notre passage; ils regardaient nos freres comme des dieux; les uns les felicitaient, d'autres touchaient avec respect leurs armes, ou baisaient leurs vetement; et ces braves, ni plus fiers, ni moins malheureux, parlaient de leurs souffrances et des pertes irreparables qu'ils venaient de faire. Celui-ci regreltait son pere, ses enfans; celuila sa mere, son epouse; cet autre une fille, une soeur, un frere; il y en avait qui comptaient jusqu'a 15 parens devores par la catastrophe. Mon Dieu, elle fut terrible: les 140 braves de l'arriere-garde, parmi lesquels se trouvait mon frere, avaient ete separes du principal corps; ne pouvant se faire jour a travers une nuee d'ennemis, ils etaient rentres dans la ville, ou ils s'embusquerent; l'ennemi les y suivit, et cette poignee de braves se battit de poste en poste, laissant sur ses pas l'incendie et la mort. Apres avoir immole deux mille barbares, ils mirent le feu aux mines, et c'est dans cette terrible explosion qu'ils ont ete engloutis, eux, les femmes, les vieillards, les blesses et plus de 3000 Egyptiens. Ainsi, un heroique desespoir fit justice d'une victoire honteuse; ainsi, mon malheureux frere et ses compagnons virent couronner leur sublime devouement par un beau trepas.»

Les femmes Grecques aux dames Francaises recit de leurs malheurs, Bruxelles 1827

Οι απώλειες τών μουσουλμάνων στρατιωτών Τούρκων, Αιγυπτίων καί Αλβανών, μαζί μέ τίς ασθένειες, καθ' όλη τή διάρκεια τής ετήσιας πολιορκίας είναι δύσκολο νά υπολογιστούν. Ίσως νά ξεπερνούν τούς 25000 νεκρούς. Ο στρατός τού Ιμπραήμ αποδεκατίστηκε Λίγο αργότερα θά δήλωνε στόν Γάλλο ναύαρχο Δεριγνύ, ότι ο στρατός του θά έλυωνε όπως λυώνει τό χιόνι στά βουνά, αν κρατούσε ακόμα δύο εβδομάδες τό Μεσολόγγι. Τό Μεσολόγγι δέν έπεσε από τόν Ιμπραήμ. Έπεσε από τήν πείνα καί από τήν ανικανότητα τής κυβερνήσεως νά φροντίσει νά τό εφοδιάσει μέ τά απαραίτητα τρόφιμα.

«Μόλις σταμάτησε τό πύρ από τά χαρακώματα, οι Αιγύπτιοι άρχισαν νά λαφυραγωγούν καί νά κόβουν τά αυτιά τών νεκρών Ελλήνων. Καί όποιους έβρισκαν πληγωμένους, τούς σκότωναν ανελέητα. Οι πυροβολισμοί, πού προέρχονταν από πολλά σπίτια καί από διάφορα σημεία τής πόλης, προκαλούσαν όλους εκείνους τούς άτακτους, πού φρουρούσαν τίς διακλαδώσεις τών χαρακωμάτων καί τίς πυροβολαρχίες, νά εισδύσουν στήν πόλη. Σμήνη από δούλους, από ιπποκόμους, από τεμπέληδες, πού δέν είχαν πάρει μέρος στίς μάχες, ενωμένοι τώρα σάν ένα σύννεφο από καταστροφικές ακρίδες σκορπίστηκαν γρήγορα στήν πόλη γιά λεηλασίες καί αρπαγές.

Η είσοδος τού πέμπτου συντάγματος στό φρούριο ήταν η στιγμή τού θανάτου γιά τούς θαρραλέους εκείνους Μεσολογγίτες, πού εφοδίαζαν τούς υπερασπιστές τής γραμμής τών οχυρώσεων. Αυτοί μέ αρκετούς νέους, παιδιά καί γυναίκες κάθε ηλικίας, έπεσαν όλοι κτυπημένοι από τίς σφαίρες, από τίς ξιφολόγχες καί από τά σπαθιά τών νικητών στή βάση εκείνων τών επάλξεων καί κοντά σέ εκείνα τά προχώματα πού υπερασπίζονταν. Ο αριθμός τών πτωμάτων καί τών δύο φύλων καί κάθε ηλικίας, μεγαλύτερος όμως τών ανδρών, πού κείτονταν σέ όλη τή γραμμή τών οχυρώσεων, στό διάστημα πού περιλαμβάνοταν ανάμεσα στόν προμαχώνα τού Ρήγα καί στίς δύο εσωτερικές τάφρους, στήν κύρια τάφρο, στίς δύο ημικυκλικές οχυρώσεις, καί στίς εξωτερικές τάφρους, υπολογίζεται ότι έφθανε στούς 590.

Ο Ιμπραήμ πασσάς, ακολουθούμενος από λίγους τσαούσηδές του, μπήκε έφιππος στό φρούριο στίς ένδεκα τή νύκτα καί διέταξε νά καίονται τά σπίτια, από τά οποία θά έφευγε καί ένας πυροβολισμός, νά κομματιάζονται αμέσως όσοι Έλληνες θά έπεφταν στά χέρια τών στρατιωτών του καί νά σκλαβώνονται οι γυναίκες, τά κορίτσια καί τά αγόρια πού θά βρίσκονταν κρυμμένα στά σπίτια τής πόλης.

Κατά τή διάρκεια τής νύκτας σκλαβώθηκαν 3600 γυναίκες νέες καί παιδιά καί τών δύο φύλων. Διακόσιες γυναίκες καί κορίτσια πού επιχείρησαν νά σωθούν μέσα από τή λιμνοθάλασσα, πιάστηκαν καί οδηγήθηκαν στή σκλαβιά. Η φωτιά πού είχε βαλθεί τήν προηγούμενη νύκτα σέ πάρα πολλά σπίτια συνεχίστηκε όλη τή μέρα τής 11ης Απριλίου 1826 καί έσβησε, αφού τά κατέστρεψε όλα. Τό ακμαίο άλλοτε καί πλούσιο Μεσολόγγι δέν ήταν πιά παρά ένας σωρός από ερείπια.

Τήν ίδια ημέρα ο Μεχμέτ Ρεσίτ πασσάς τής Ρούμελης, γιά νά μή φανεί κατώτερος στήν αγριότητα καί στή σκληρότητα τού συντρόφου του Ιμπραήμ, τουφέκισε έξω από τό στρατόπεδο του 150 Έλληνες, πού είχαν πιαστεί από τούς Αρναούτες (Αλβανούς) του σέ διάφορα σημεία τών επαρχιών του. 60 από αυτούς έλειωναν από πολλές μέρες αλυσοδεμένοι στίς υπόγειες φυλακές τού στρατοπέδου ή καλύτερα θαμμένοι ζωντανοί. Ήταν αυτές οι φυλακές λάκκοι βάθους ενός μέτρου, σκαμμένες ακανόνιστα, σκεπασμένοι μέ σανίδια, επάνω στά οποία στέκονταν οι φρουροί. Εκεί κλεισμένοι καί στοιβαγμένοι οι δυστυχισμένοι έπρεπε νά ικανοποιήσουν όλες τίς ανάγκες τής ζωής τους στερημένοι από αέρα, ή αναπνέοντας μολυσμένο, καί πέθαιναν σέ λίγο από ασφυξία.

Ο πόλεμος πού έκαναν οι Τούρκοι στήν ηπειρωτική Ελλάδα καί οι Αιγύπτιοι στήν Πελοπόννησο, έφερε μαζί του τόν χαρακτήρα τής πλήρους καταστροφής. Όλοι οι άνδρες κατακομματιάζονταν χωρίς καμμία εξαίρεση, οι γυναίκες καί τά κορίτσια σέρνονταν στή σκλαβιά καί εξισλαμίζονταν. Η Υψηλή Πύλη ξαναποκτούσε ερημιές μεταμορφωμένες σέ απέραντα νεκροταφεία από άταφα πτώματα. Στίς 11 Απριλίου 1826, 20 Ελληνόπουλα πληγωμένα ή άρρωστα καί 52 γριές θανατώθηκαν άσπλαχνα, άλλοι στό στρατόπεδο καί άλλοι κατά μήκος τού δρόμου πρός τό Κρυονέρι, από τούς σκληρούς αφέντες τους στρατιώτες, πού δέν μπορούσαν νά τίς πουλήσουν ούτε καί νά τίς θρέψουν. Κατόπιν τούς έκοψαν τά αυτιά.

2700 ζευγάρια αυτιά Ελλήνων τών δύο φύλων κάθε ηλικίας, πού είχαν βρεί τόν θάνατο στό Μεσολόγγι, αλατισμένα καί στοιβαγμένα σέ βαρέλια, εστάλησαν από τόν Ιμπραήμ πασσά στήν Κωνσταντινούπολη ως τρόπαια καί αποδείξεις τής εξόντωσης τών εχθρών τής Υψηλής Πύλης. Ο Ρεσίτ πασσάς θανάτωνε τούς Έλληνες πού έπεφταν στά χέρια του, έκοβε τά κεφάλια τους, τά έγδερνε καί ευχαριστιόταν ιδιαίτερα νά τά τακτοποιεί σέ πυραμίδες, σέ ένα λάκκο κοντά στή σκηνή του, όπως τακτοποιούν τίς μπάλες τών κανονιών. Η ιστορία θά παραδώσει στούς μεταγενέστερους τά ένδοξα κατορθώματα τών ηρώων τού Μεσολογγίου, αλλά καί τίς πράξεις τής πιό ανήκουστης βαρβαρότητας τών μουσουλμάνων.»

Απομνημονεύματα του μισθοφόρου τού Ιμπραήμ καί μασόνου Ιωάννη Ρωμαίη (Giovanni Romei), "Δελτίον Ιστορικής καί Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος", Αθήνα 1982, Γιάννης Κορίνθιος (Jannis Korinthios)

Πηγή: Αγιά Σοφιά