Η τελευταία ημέρα του Κώστα Βάρναλη (16/12/1974)

Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης

Ήταν Δευτέρα 16 Δεκέμβρη 1974 το απόγευμα, και το θέατρο «Αλίκη» είχε πλημμυρίσει μέσα κι έξω από κόσμο – τόσος κόσμος που ήταν αδύνατο να χωρέσει ακόμη και σε άλλο χώρο με διπλάσια και τριπλάσια δυνατότητα. Χρειαζόταν στάδιο, θα γράψουν την άλλη μέρα οι εφημερίδες. Όπως θα πει ο ίδιος ο Κώστας Βάρναλης στην ευχαριστήρια επιστολή του:

Mε την ευκαιρία μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως, σε όλη μου τη ζωή του δασκάλου, του λογοτέχνη και του δημοσιογράφου, ποτέ δεν έκανα ούτε έγραψα τίποτα παρά τη συνείδηση μου και εναντίον του λαού (εναντίον της ελευθερίας μου και των ελευθεριών του).

Η αποψινή τιμητική διάκριση έχει εξαιρετική σημασία για μένα, γιατί είναι η πρώτη, στα 88 μου χρόνια, που μου γίνεται στην Ελλάδα.

Ο ποιητής δεν μπορεί να παραστεί στην εκδήλωση για λόγους υγείας. Το βράδυ της Τετάρτης 14 Δεκέμβρη 1974 είχε εισαχθεί επειγόντως στη Γενική Κλινική Αθηνών. Το πρωί της μέρας της εκδήλωσης της ΕΣΗΕΑ είχε πάρει εξιτήριο κι είχε επιστρέψει σπίτι του, χωρίς όμως να είναι σε θέση να υποστεί την ταλαιπωρία που θα επέβαλλε η παρουσία του στην τόσο τιμητική γι΄ αυτόν βραδιά της Ένωσης Συντακτών.

Όλα πάντως έδειχναν ότι είχε διαφύγει τον κίνδυνο. Ο ίδιος είχε πει στους γιατρούς το πρωινό της 16ης Δεκέμβρη: «Αφού σας λέω γλίτωσα, αφήστε με να φύγω». Και αμέσως μετά, καθιστός στο κρεβάτι του, αγναντεύοντας από τον έκτο όροφο, αγκάλιασε με το αναζωογονημένο βλέμμα του τη ζωή: «Τι μαγεία τούτη από ψηλά. Και επιμένετε να μείνω μέσα; Αποκλείεται». Ήταν ευδιάθετος, ακμαίος, κι όταν έφευγε από την κλινική ευχαρίστησε τις νοσοκόμες, ζητώντας παράλληλα συγγνώμη «που τις είχε κουράσει».

Μετά το τέλος της εκδήλωσης αντιπροσωπεία της ΕΣΗΕΑ θα τον επισκεφτεί στο σπίτι του και θα του επιδώσει τιμητικό μετάλλιο· λίγες στιγμές αργότερα ο ποιητής θα συζητήσει με οικείους του που πήγαν στην εκδήλωση για τις εντυπώσεις τους απ’ αυτήν. Θα εκφράσει την ικανοποίηση του για το ποίημα του Ρίτσου αλλά και την εμπιστοσύνη που έτρεφε στο πρόσωπο του Βρεττάκου. «Το ποίημα του Ρίτσου ήταν πολύ καλό», φέρεται να είπε. Κι όταν θα του αναφέρουν πως ο Βρεττάκος μίλησε πολύ καλά, θα απαντήσει: «Το περίμενα».

Λίγο αργότερα ο Βάρναλης θα νιώσει αδιαθεσία και θα παρακαλέσει τη νοσοκόμα του κ. Γαρίτη και το σύζυγο της θετής του κόρης Ελένης να τον αφήσουν να ξεκουραστεί. «Είμαι πολύ κουρασμένος», τους λέει. Μία ώρα μετά η νοσοκόμα θα τον βρει πεσμένο στο μπάνιο, χωρίς σφυγμό και κάθιδρο. Αμέσως καλείται ο γιατρός Β. Σπανός, που θα φτάσει λίγα λεπτά αργότερα και από την εξέταση θα διαπιστώσει εμφραγματική δύσπνοια με όλα τα σχετικά συμπτώματα.

Στις 9.45 μ.μ. ο Βάρναλης εισάγεται και πάλι στο νοσοκομείο.

Τη Δευτέρα 16 Δεκέμβρη, στις 10 μ.μ., γεμάτος χρόνια, έργο και δόξα, θα πεθάνει, και θα κηδευτεί στις 18 Δεκέμβρη στο Α Νεκροταφείο. Η κηδεία του θα μετατραπεί σε παλλαϊκή εκδήλωση.

(Από το βιβλίο μου «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματα»)

Το οπτικό υλικό είναι από το ντοκιμαντέρ του Νίκου Καβουκίδη «Μαρτυρίες» αφιερωμένο στο Πολυτεχνείο.

Πηγή: Ατέχνως